Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους

«Το εν Άστρει διδακτήριον ένθα συνήλθεν εν έτει 1823 η Β’ Εθνική Συνέλευσις»

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους στεγάζεται στη Σχολή Καρυτσιώτη, κτήριο τοπικού παραδοσιακού ρυθμού , και βρίσκεται στο Αγροκήπιο Καρυτσιώτη στο Άστρος , δίπλα στο γειτονικό «Ιερό Χώρο» της Β’ Εθνοσυνέλευσης των Ελλήνων.

Ο μεγάλος εθνικός ευεργέτης μας Δημήτριος Καρυτσιώτης (1741-1819) γεννήθηκε στον Άγιο Ιωάννη (Αγιάννη) .Το 1798 έκτισε την μεγαλοπρεπή και «καλλιμάρμαρο» Σχολή Καρυτσιώτη στον λόφο Κουτρί στον Αγιάννη και το 1805 έκτισε στο Άστρος το παράρτημα της Σχολής του Αγιάννη. Η σχολή ήταν ένα είδος πανεπιστημίου για εκείνη την εποχή, αφού οι μαθητές από όλη την Ελλάδα διδάσκονταν αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, μαθηματικά, φυσική – χημεία, γαλλικά και ιταλικά κ.α.

Η «καλλιμάρμαρος» σχολή στον Αγιάννη κάηκε μέχρι τα θεμέλια το 1826 από τον Ιμπραήμ .Η Σχολή στο Άστρος επίσης καταστράφηκε το 1826 από τον Ιμπραήμ , αλλά αναστηλώθηκε αργότερα από συγγενείς του Καρυτσιώτη και επαναλειτούργησε το 1829 με την ονομασία «Μουσείον Καρυτσιώτη», όπως είχε ονομασθεί στην Διακήρυξη της Β΄ των Ελλήνων Συνελεύσεως , «Εξεδόθη εν Άστρει εντός του Μουσείου Καριτζιώτου» .

H Σχολή Καρυτσιώτη (Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους) και ο γειτονικός «Ιερός Χώρος» της Β’ Εθνοσυνέλευσης των Ελλήνων είναι αναμφισβήτητα ένα από τα σπουδαιότερα τοπόσημα της Κυνουρίας και της πατρίδας μας, και έχει κηρυχθεί από το υπουργείο Παιδείας «διατηρητέον ιστορικόν μνημείον» και από το υπουργείο Πολιτισμού «ιστορικός τόπος».

Διδακτήριον Άστρους, ΥΑ 47192/1433/11-6-1946, ΦΕΚ 127/Β/8-8-1946.«Κηρύσσομεν ως ιστορικόν διατηρητέον μνημείον το εν Άστρει διδακτήριον ένθα συνήλθεν εν έτει 1823 η β’ Εθνική Συνέλευσις».

Σύμφωνα με την ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Β1/Φ30/65069/3340/1-8-2005 (ΦΕΚ 1194/Β/30-8-2005, «Χαρακτηρισμός της πλατείας σχολής Καρυτσιώτη και τμήματος του αγροκηπίου, στο Άστρος Κυνουρίας, ως ιστορικού τόπου»), έχει χαρακτηριστεί ως «ιστορικός τόπος το εναπομείναν σήμερα τμήμα εκτάσεως 18.850 τ.μ. του παλαιού αγροκηπίου (συνολικής εκτάσεως 46 στρεμμάτων».

…. «Στο αγροκήπιο αυτό έλαβαν χώρα δύο σημαντικά γεγονότα της Επαναστάσεως, το γνωστό ως «κολοκοτρωναϊικο τραπέζι της συμφιλίωσης» στις 19 Ιουνίου 1821, στο οποίο είχαν προσέλθει οι οπλαρχηγοί, προκειμένου να ξεπεραστούν οι αντιθέσεις και να ομονοήσουν για την επιτυχία της Επανάστασης που τότε ξεκινούσε, καθώς επίσης και η Β΄ Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων (30 Μαρτίου έως τις 18 Απριλίου του 1823) με την παρουσία οπλαρχηγών, πολιτικών, πλήθους λαού και στρατού. Εντός της Σχολής η οποία περιλαμβάνεται στον υπό κήρυξη χώρο, συντάχθηκε η διακήρυξη της Εθνοσυνέλευσης».

Η ιστορία του Αρχαιολογικoύ Μουσείου Άστρους – astrosgr.com – Το Ιστορικόν Άστρος Κυνουρίας

Η ιδέα του μουσείου Άστρους ξεκίνησε και έγινε πραγματικότητα από τον αείμνηστο καθηγητή μας Κυριάκο (Κούλη) Χασαπογιάννη. O «αρχαίος Έλληνας» Κούλης Χασαπογιάννης, είχε κατά λάθος γεννηθεί 2,500 χρόνια αργότερα. Όλη η κοινωνική και επαγγελματική του ζωή ήταν γεμάτη «αμοιβαίο σεβασμό», «Ελληνικό μέτρο» , απαράμιλλο ήθος και «υπερβολικότατη ευγένεια» για την παραμικρή λεπτομέρεια, ακόμα και όταν μερικοί μαθητές του τον πείραζαν, χαμογελούσε με γλυκό και ευγενικό τρόπο και γύριζε γρήγορα στο δικό του θέμα για να προλάβει να μάθουν κάτι οι μαθητές, τους έτρωγε το χρόνο του διαλλείματος…, αυτοί ήταν οι καθηγητές μας και αυτά μας έμαθαν.

Στην δεκαετία του 1950 υπήρχε υπεύθυνος γεωπόνος για το αγροκήπιο Καρυτσιώτη, που στεγαζότανε στο παραπάνω κτήριο του αγροκηπίου, ήταν δίπλα στην κεντρική είσοδο του αγροκηπίου απέναντι από το σωζόμενο αρχοντικό του Δημητράκη Ευθυμίου . Στο κτήριο του αγροκηπίου το 1959 ,ο αρχαίος Έλληνας και αείμνηστος καθηγητής μας Κυριάκος (Κούλης ) Χασαπογιάννης στέγασε το Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους.

Το κτήριο του αγροκηπίου μετα το 1985 πριν την κατεδάφιση, διακρίνεται η επιγραφή Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους και τα κάγγελα, που προστέθηκαν για λόγουσ ασφαλείας των μνημείων.

Για πολλά χρόνια μάζευε ότι έβρισκε και θεωρούσε σημαντικό από όλη την Κυνουρία. Κουβαλούσε τα μαρμάρινα αγάλματα με τους συγχωριανούς του χωρικούς και ζήταγε καμιά φορά και την βοήθεια του Πάνου Καμπύλη, που ήταν νεότερος και δυνατότερος, να τα ανεβάσουν στη σκάλα και λόγω της μεγάλης ηλικίας του έπιανε και αυτός δήθεν από μια άκρη για να βοηθήσει. Τα κάγκελα στα παράθυρα για ασφάλεια από τους αρχαιοκαπήλους συνεργάτες, δεν τα είχε βάλλει ο Καρυτσιώτης ούτε ο γεωπόνος και οι κηπουροί του αγροκηπίου, τα είχε βάλλει με τα χέρια του …ο αείμνηστος καθηγητής μας και τα επιθεωρούσε κάθε φορά που άνοιγε του Μουσείο Άστρους.

Όλες «οι συλλογές» όπως αποκαλούσε τα μνημεία, εκτός από ένα, τα στέγαζε στο παραπάνω διώροφο πλίθινο κτήριο. Το μικρό αγαλματάκι που δεν άφηνε ποτέ στο τότε μουσείο, τον εκφραστικότατο αυτοηδονιζόμενο σάτυρο, ο αείμνηστος καθηγητής μας το κουβαλούσε πάντοτε μαζί του και το έπαιρνε στο σπίτι του, γιατί το θεωρούσε πολύ σημαντικό και στόχο αρχαιοκαπήλων. Όταν ερχόντουσαν επισκέπτες σπουδαίοι με αξιώματα η απλοί άνθρωποι ο καθηγητής τους ξεναγούσε στο χώρο με πολύ χαρά και ενθουσιασμό. Αν τους θεωρούσε «ύποπτους» δεν τους έδειχνε το μικρό αγαλματάκι.

Πολλές φορές περίμενε ανυπόμονα να έρθουν επισκέπτες για να κάνει αυτό που του «άρεσε» και το καθήκον του . Ακολουθούσε την ίδια πάντοτε διαδρομή , σχολή, ιερός χώρος, τίλιο (όπου έγινε το Κολοκοτρωναίϊκο τραπέζι στον Υψηλάντη), και στο «μουσείο» και στο τέλος έβγαζε το μικρό αγαλματάκι από την τσέπη του. Έλεγε πάντοτε τα ίδια ακριβώς σαν μαγνητόφωνο με ένα πολύ ήπιο, γλαφυρό και πειστικό τρόπο ,όπως τα «χρυσά κουτάλια» ήταν τα χέρια που έτρωγε ο Κολοκοτρώνης με τον Υψηλάντη στο τίλιο , τι έλεγε στη Μελιγού ο Ανδρούτσος και ο Πλαπούτας στο γέρο του Μοριά. Τα έλεγε όλα με «στόμφο ,σαν να αγόρευε στους Αθηναίους του Περικλή, χωρίς κανένα χαρτί, δυστυχώς δεν έγραφε τίποτα γιατί ήταν μια κινητή εγκυκλοπαίδεια. Όταν τελείωνε η ξενάγηση έλεγε στη παρέα του ενώ περπατούσαν στην κεντρική πλατεία , τον υποθηκοφύλακα αείμνηστο αδερφό του Περικλή και τον καθηγητή « Μπαρμπαγιάννη» Σιούτο με έκδηλη ικανοποίηση ,«του τα έψαλλα και αυτού». Είχε και εκείνη τη φορά εκτελέσει το πατριωτικό του καθήκον, έτσι ένοιωθε.

Μαθητές στο «Λύκειο Άστρους» ,στεγαζότανε στη Σχολή Καρυτσιώτη, την δεκαετία του 1960 παίζαμε ποδόσφαιρο τα Σαββατοκύριακα στο γήπεδο, την σημερινή πλατεία Καρυτσιώτη. Όταν ο καθηγητής μας ξεναγούσε επισκέπτες και έφθανε στο τίλιο μετά την Σχολή κα το Ιερό Χώρο, σταματούσαμε το παιχνίδι και παρακολουθούσαμε από κοντά την ξενάγηση , για να ακούσουμε τα «χρυσά κουτάλια» και το μαγνητόφωνο καθηγητή μας. Μερικοί συμμαθητές ,τότε θεωρούσαν ήταν ο κατάλληλος χρόνος, να καθαρίσουν ενδεικτικά τον χώρο,( τα σκουπίδια τα τοποθετούσαν προνοητικά οι ίδιοι νωρίτερα) και κοίταγαν να τους βλέπει σίγουρα ο καθηγητής μας, που για αυτό τους άμοιβε με καλύτερους βαθμούς… Μια φορά μια νεαρή επισκέπτης δίπλα στους φοίνικες στην είσοδο του μουσείου , ρώτησε το καθηγητή μας να εξηγήσει καλύτερα τις δύο διαφορετικές εκφράσεις του σάτυρου. Ο καθηγητής μας απάντησε μονολεκτικά « να ρωτήσεις τον άνδρα σου» , συνέχισε την ξενάγηση σύμφωνα με το κείμενο του μαγνητόφωνου, και έβαλλε το σάτυρο στη τσέπη του για κάθε ενδεχόμενο.

Όταν μετά από περίπου 40 χρόνια διδασκαλίας και ξεναγώγησης στο ίδιο τόπο, έγινε επιθεωρητής και έπρεπε να φύγει από το Άστρος για πρώτη φορά και να πάει στη Ρόδο, παρέδωσε συγκινημένος το αγαλματάκι «δημόσια» για κάθε ενδεχόμενο, στο άλλο αείμνηστο καθηγητή μας Πάνο Καμπύλη, που έπρεπε να τον επιβεβαιώσει ότι θα το πρόσεχε και θα το έπαιρνε στο σπίτι του.

Ο αείμνηστος καθηγητής μας Παναγιώτης (Πάνος) Καμπύλης συνέχισε με το ίδιο και καλύτερο τρόπο να υπηρετεί το μουσείο και τον τόπο. Ο φίλος και σεβαστός μας καθηγητής Ηλίας Σακαλής, με την αναμφίβολα επίδραση του άλλου αείμνηστου καθηγητού μας Μίμη Σακαλή και του Γεωργίου Σταϊνχάουερ, έφορου αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ, έφερε το έργο όπως το ξέρουμε σήμερα με μεγάλη εξυπνάδα και πολλή δουλειά , μετέφερε το Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους από το κτίριο του αγροκηπίου στη Σχολή Καρυτσιώτη. Πολλοί άλλοι γνωστοί και άγνωστοι συμπατριώτες μας συνέχισαν και συνεχίζουν σήμερα το έργο και την παρακαταθήκη, που άφησε ο «αρχαίος Έλληνας» Κούλης Χασαπογιάννης ,αδιάκοπα όσο μπορούν και αμισθί , όπως έκαναν όλοι οι προηγούμενοι. Υπήρχαν κάποτε μερικοί άνθρωποι που προσφέρουν αμισθί τις υπηρεσίες τους στο τόπο. Όλους αυτούς τους γράψαμε στα βιβλία της ιστορίας, τους ευχαριστούμε και θα τους ευγνωμονούμε πάντοτε. Δεν θα ήταν υπερβολή να λέγαμε σήμερα, χωρίς όλους αυτούς «δεν θα είχαμε τίποτα», ούτε θα κάναμε τον σημερινό διάλογο.

Οι καθηγητές μας Κυριάκος (Κούλης ) Χασαπογιάννης , Παναγιώτης (Πάνος) Καμπύλης και Ηλίας Σακαλής, διετέλεσαν αμισθί Αρχαιολογικοί Επιμελητές , διορισμένοι απο το ΥΠΠΟΑ.

Την δεκαετία του 1950 η τοπική κοινωνία μπορούσε να έχει το μουσείο της στο Άστρος που με χαρά και υπερηφάνεια έδειχνε ότι είχε…αλλά σήμερα δεν μπορούμε να έχουμε το μουσείο ανοικτό.

Η παραπάνω φωτογραφία είναι το 1967 με μαθητές της τελευταίας τάξης και τον επιστάτη (κτύπαγε το κουδούνι ) του Λυκείου Άστρους.

Το Αγροκήπιο Καρυτσιώτη ήταν ένα μεγάλο περιβόλι και είχε μέχρι την δεκαετία του 1960 πολλά διάφορα καρποφόρα δένδρα ,σύμφωνα με τις προσδοκίες του ευεργέτη μας , «εις σιτηρέσιον του σχολείου τας προσόδους υποστατικού αξιολόγου πολυδένδρου και ευκάρπου».

Η στέρνα που μαζευόταν το νερό για να ποτίζεται το αγροκήπιο , βρισκόταν περίπου στη σημερινή είσοδο του καινούργιου γυμνασίου Άστρους , από εκεί άρχιζε η σειρά με τις μουσμουλιές μέχρι την επιβλητική είσοδο του αγροκηπίου , δίπλα στο αρχοντικό του Ευθυμίου ,που όλα τα έφαγε η ανάπτυξη και τα τσιμέντα…. Στην παραπάνω φωτογραφία διακρίνεται η ιστορική και επιβλητική κεντρική είσοδος του αγροκηπίου, αριστερά από τα φοινικόδεντρα, από εδώ πέρασαν οι πληρεξούσιοι της Εθνοσυνέλευσης και ο Κολοκοτρώνης, στα αριστερά οι δύο σειρές με τις περίπου 20 μουσμουλιές, που δεν καταφέραμε να τις διατηρήσουμε….. και ξεχάστηκαν από τους αρμόδιους, τα τετράγωνα «δρομάκια» με τα λουλούδια και στα δεξιά το κτήριο του αγροκηπίου, που πριν την δεκαετία του 1950 στεγαζότανε στο διακρινόμενο δεξιά κτήριο του αγροκηπίου ο υπεύθυνος γεωπόνος για το αγροκήπιο

Με την ανασύσταση του Ελληνικού κράτους η Σχολή Καρυτσιώτη λειτούργησε σαν σχολείο από το 1805 μέχρι το 1971 και σήμερα στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο. Η Σχολή Καρυτσιώτη παραχωρήθηκε στην Εφορεία Αρχαιοτήτων (ΥΠΠΟΑ) από τον Δήμο Άστρους και μετά από σημαντικές επισκευές και συντηρήσεις μετατράπηκε σε Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους το έτος 1985.

Η κτητορική επιγραφή της Σχολής Καρυτσιώτη του Αγιάννη

Η είσοδος του «Ιερού Χώρου» της Β’ Εθνοσυνέλευσης των Ελλήνων και του Αρχαιολογικού Μουσείου Άστρους είναι ένα ιστορικό μνημείο. Εδώ περπάτησαν για να συμμετέχουν στην εθνοσυνέλευση ο γέρος του Μοριά και οι πληρεξούσιοι της εθνοσυνέλευσης.

Οι πληρεξούσιοι της εθνοσυνέλευσης και ο Κολοκοτρώνης τίμησαν το μεγάλο εθνικό ευεργέτη μας Δημήτριο Καρυτσιώτη, «Εξεδόθη εν Άστρει εντός του Μουσείου του Καρυτσιώτου», λέει η διακήρυξη της Εθνοσυνέλευσης. Η συνέλευση απάντησε με την διακήρυξη ,στην υφήλιο και τους μεγάλους της εποχής . «Είμεθα αποφασισμένοι να ανεξαρτισθώμεν, ως έθνος αυτόνομον και ανεξάρτητον» , λίγο επίκαιρο σήμερα…

Ο χώρος Αρχαιολογικού Μουσείου Άστρους , το κτήριο της Σχολής Καρυτσιώτη ,το Προαύλιο της Σχολής Καρυτσιώτη ( του Μουσείου Άστρους) ,που σώζονται μέχρι σήμερα οι καμινάδες των δωματίων των οικότροφων μαθητών της σχολής, και ο χωριστóς γειτονικός «Ιερός Χώρος» της Β’ Εθνοσυνέλευσης των Ελλήνων εíναι σεμνός , αρμονικός και επιβλητικός, είναι «διατηρητέον ιστορικόν μημείον» και « μουσείο από μόνος του».

Δίπλα στη Σχολή Καρυτσιώτη ,στον «ιστορικό τόπο» του Αγροκηπίου Καρυτσιώτη, βρίσκεται το τήλιο που σύμφωνα με την Αστρεινή παράδοση έγινε το Κολοκοτρωνέϊκο τραπέζι προς τιμήν το Δημητρίου Υψηλάντη το 1821. Ο Γ. Τερτσέτης αναφέρει «συνέτρωγαν ο Δημήτριος Υψηλάντης και ο Κολοκοτρώνης εις τους ίσκιους των δένδρων του Άστρους».

Οι συλλογές του Μουσείου περιλαμβάνουν συλλογή γλυπτών του Ρωμαίου Έπαρχου και συνεργάτη των Ρωμαίων κατακτητών Ηρώδη Αττικού από την έπαυλή του στην Εύα , Δολιανά Κυνουρίας (4 χλμ), με μια πληθώρα έργων, που περιλάμβαναν τόσο πρωτότυπα γλυπτά των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, όσο και ρωμαϊκά αντίγραφα. Οι συλλογές του Μουσείου επίσης περιλαμβάνουν γλυπτά, κεραμικά, χάλκινα αντικείμενα, επιγραφές, νομίσματα και άλλα ευρήματα από διάφορες θέσεις της αρχαίας Κυνουρίας, όπως τη Θυρέα και την Ανθήνη .Γλυπτά και αρχιτεκτονικά μέλη, όπως κιονόκρανα, εκτίθενται επίσης στον υπαίθριο προαύλιο χώρο του μουσείου.

Από, Θυρεατις γη (βορεια κυνουρια

Ο αείμνηστος καθηγητής μας «αρχαίος Έλληνας» Κυριάκος (Κούλης) Χασαπογιάννης κουβαλούσε τον σάτυρο του μουσείου στην τσέπη του, για κάθε ενδεχόμενο να τον προφυλάσσει από αρχαιοκαπήλους και για να υπάρχει να τον προβάλλει αργότερα κατάλληλα.

O Ρωμαίος έπαρχος και συνεργάτης των Ρωμαίων κατακτητών (101 -177 μ.χ) , έφθασε στο σημείο να τροποποιήσει το όνομά του επί το λατινικότερον από Ηρώδης Αττικού Μαραθώνιος. Ο Ρωμαίος έπαρχος, Lucius Vibullius Hipparchus Tiberius Claudius Atticus Herodes (Λούκιος Βιβούλλιος Ίππαρχος Τιβέριος Κλαύδιος Αττικός Ηρώδης), ας λέμε κάποτε τα πράγματα με το όνομα τους, έκανε διαρπαγή μνημείων , όπως την Λάκαινα έργα του Καλλιμάχου του 5ου αι. π.Χ . από την Ακρόπολη των Αθηνών και τις στήλες των Μαραθωνομάχων που έπεσαν στο Μαραθώνα και όλα αυτά για να διακοσμήσει την έπαυλη κατά τα ρωμαϊκά πρότυπα ,« γιατί η ζωή του ήταν σύμφωνα με τα πρότυπα αυτά».

Το 2008 με την «πρόφαση της ρωγμής» το ΥΠΠΟΑ έκλεισε το Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους και μέχρι σήμερα με τη αναθεωρημένη «πρόφαση της στατικής επάρκειας» συνεχίζει τις «πολλές και άλλες μελέτες» και απερίσκεπτα δεν ανοίγει το μουσείο.