Ο μεγάλος εθνικός ευεργέτης μας Δημήτριος Καρυτσιώτης (1741-1819) γεννήθηκε στον Άγιο Ιωάννη (Αγιάννη) , έφυγε από την τοποθεσία Καρύτσα του Αγιάννη 15 χρονών το 1756 κατά την Αγιαννίτικη παράδοση «με το ένα τσαρούχι» και συνέχισε έμπρακτα την Αγιαννίτικη δέσμευση αιώνων, για «γράμματα» και μόρφωση. Το 1798 έχτισε στην θέση «Κουτρί» στον Αγιάννη την περίφημη και καλλιμάρμαρο Σχολή Καρυτσιώτη, «Ο ΤΟΠΟΣ ΟΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΜΑΙ ΕΙΝ’ Η ΑΥΤΟΥ ΠΑΤΡΙΔΑ ΚΑΡΥΤΣΙΩΤΗΣ ΛΕΓΕΤΑΙ ΠΑΝΤΟΥ Η ΑΥΤΗ ΦΑΜΙΛΙΑ» και το 1805 έχτισε στο Άστρος το παράρτημα της Σχολής Καρυτσιώτη του Αγιάννη.
- «Παραιτώ της πατρίδος μου το κτίριον της Σχολής και το υποστακτικόν (Αγροκήπιο) του Άστρους με όλα τα συμπεριλαμβανόμενα εις το κοντράτο (συμβόλαιο) καμωμένου παρ εμού.Μάϊος 1819 Δ.Καρυτσιώτης».
- Εις της διαθήκην του την 27η Φεβρουαρίου 1819 στη Τεργέστη. Δημήτριος Καρυτσιώτης, εις παράγραφον 5 της διαθήκης του «5) Αφήνω εις την πατρίδα μας (χωρίον μας) το κτίριον του σχολείου και την περιουσίαν του Άστρους(Astro) ως είναι»( Φλουδας ,Θυρεατικα Β’ σελ 312).
- Η πλατεία Καρυτσιώτη καταλαμβάνει τμήμα του περίφημου «Αγροκηπίου» της Σχολής Καρυτσιώτη , μιας έκτασης 48 στρεμμάτων, που είχε δωρίσει ο Δημήτριος Καρυτσιώτης για την οικονομική εξασφάλιση της λειτουργίας της ίδιας της Σχολής: «εις σιτηρέσιον του σχολείου τας προσόδους υποστατικού αξιολόγου πολυδένδρου και ευκάρπου».
Από, «Η Σχολή του Αγίου Ἱωάννου» ,πριν το 1638
Oι Αγιαννίτες πραγματικά δεν παραδόθηκαν ποτέ στους κατακτητές και για απόδειξη με το τρόπο τους κατάφεραν να κρατήσουν τα σχολεία τους ανοικτά όλη την διάρκεια του τούρκικου ζυγού και διατήρησαν κρυφά και φανερά αναμμένη την φλόγα του έθνους.
«Πολλοῦ παλαιότερον» πριν το 1638 λειτουργούσε ανώτερο σχολείο.
Από το σιγίλλιο του 1638 πληροφορούμαστε ότι ο Αγιάννης έγινε πατριαρχική εξαρχία «χάριν βεβαίως τῆς Σχολῆς τοῦ Ἀγίου Ἱωάννου, λειτουργούσης πολλοῦ παλαιότερον». Σύμφωνα, λοιπόν, με το συγκεκριμένο απόσπασμα στον Άγιο Ιωάννη λειτουργούσε σχολείο, πολύ πριν το 1638. Στον Άγιο Ιωάννη, λειτουργούσαν επίσης και «κατώτερα» σχολεία, όπως αυτό του Παπακυριακού και κρυφά σχολεία, αρχικά στο Μετόχι της Μονής Λουκούς, Άγιος Δημήτριος και αργότερα στους νάρθηκες των εκκλησιών του χωριού.
Η περίφημη «καλλιμάρμαρος» Σχολή Καρυτσιώτη.
Από κτητορική επιγραφή της Σχολής Καρυτσιώτη του Αγιάννη «..Ο ΤΟΠΟΣ ΟΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΜΑΙ ΕΙΝ’ Η ΑΥΤΟΥ ΠΑΤΡΙΔΑ ΚΑΡΥΤΣΙΩΤΗΣ ΛΕΓΕΤΑΙ ΠΑΝΤΟΥ Η ΑΥΤΗ ΦΑΜΙΛΙΑ….»
Η κτητορική επιγραφή της Σχολής Καρυτσιώτη του Αγιάννη
«1798 ΕΝ ΜΗΝΙ ΙΟΥΛΙΩ 18
Η ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΦΙΛΟΘΕΑΜΟΝΑ
ΤΙ ΕΣΤΗΚΑΣ ΘΑΜΒΟΥΜΕΝΟΣ ΦΙΛΕ ΦΙΛΟΘΕΑΜΟΝ ΜΕ ΑΠΟΡΙΑΝ ΜΥΣΤΙΚΗΝ ΖΗΤΕΙΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΜΟΥ ΝΑ ΜΑΘΕΙΣ ΝΑ ΒΕΒΑΙΩΘΕΙΣ ΤΙ ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΜΟΥ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΜΕ ΕΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΕ ΚΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΚΑΜΩΜΑ ΜΟΥ
ΕΙΜΙ ΟΙΚΙΑ ΤΩΝ ΜΟΥΣΩΝ, ΚΕΙΝΩΝ ΤΟΥ ΕΛΙΚΩΝΟΣ ΣΧΟΛΕΙΟΝ ΟΝΟΜΑΖΟΜΑΙ ΤΟΥ ΤΡΕΧΟΝΤΟΣ ΑΙΩΝΟΣ ΣΟΦΙΑΝ ΕΠΑΓΓΕΛΟΜΑΙ ΑΦ’ ΗΣ ΟΥΔΕΝ ΓΛΥΚΕΙΟΝ ΤΟΙΣ ΝΕΟΙΣ ΧΡΗΣΙΜΩΤΕΡΟΝ ΤΩ ΑΝΑΓΚΑΙΩ ΒΙΩ
ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ΑΝΑΓΕΡΘΗΚΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΥΝ ΑΙΩΝΑ ΤΟ ΕΤΟΣ ΜΟΥ ΔΙΔΑΣΚΕΣΑΙ ΑΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑΝΟ ΚΤΗΤΟΡ ΟΠΟΥ Μ’ ΕΚΑΝΕΝ ΟΙΚΟΝ ΤΟΥ ΕΛΙΚΩΝΟΣ ΕΙΝ’ Ο ΚΛΕΙΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΓΟΝΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΝΕΛΛΑΣ ΕΙΝ’ ΥΙΟΣ ΑΝΑΘΡΕΜΜΑ ΚΑΙ ΠΟΝΟΣ
Ο ΤΟΠΟΣ ΟΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΜΑΙ ΕΙΝ’ Η ΑΥΤΟΥ ΠΑΤΡΙΔΑ ΚΑΡΥΤΣΙΩΤΗΣ ΛΕΓΕΤΑΙ ΠΑΝΤΟΥ Η ΑΥΤΗ ΦΑΜΙΛΙΑ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΟΥΤΟ ΕΓΙΝΕ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΕΙΣ ΨΥΧΙΚΗΝ ΒΟΗΘΕΙΑΝ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΟΚΕΩΝ
ΟΣΟΙ ΛΟΙΠΟΝ ΕΜΒΑΙΝΕΤΕ Μ’ ΟΛΗΝ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΝ ΠΑΡΑΚΑΛΕΙΤΕ ΤΟΝ ΘΕΟΝ ΤΗΝ ΑΝΩ ΒΑΣΙΛΕΙΑΝ Ν’ ΑΞΙΩΘΗ ΝΑ ΧΑΙΡΕΤΑΙ ΟΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ ΕΙΝ ΤΑΙΣ ΑΥΛΑΙΣ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ ΚΟΛΠΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΔΙΚΟΥΣ ΤΟΥ, ΑΜΗΝ
Η ΣΥΝΔΡΟΜΙΝ ΑΠ΄ΕΓΙΝΕΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΝ ΜΟΥ ΠΡΟΚΟΠΙΟΝ ΤΟΝ ΘΥΤΗΝ ΜΟΥ ΦΙΛΟΝ ΚΑΙ ΕΡΑΣΤΗΝ ΜΟΥ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΟΝ ΑΝΙΨΙΟΝ ΤΟΥ ΑΝΩ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Δ’ ΥΙΟΝ ΚΥΡΙΟΝ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ»
Ο Δημήτριος Καρυτσιώτης , πιθανόν να μην είχε διαβάσει Πλάτωνα γιατί άρχισε να εργάζεται 15 χρονών, που έλεγε «παιδείαν μεν ουν φέρει και νίκην» (η παδεία πράγματι φέρει και την νίκη), αλλά αναμφισβήτητα επηρεάστηκε από τα καλέσματα του Κοσμά Αιτωλού, του Ρήγα Φεραίου και του Αδαμάντιο Κοραή ( Από την Σμαράγδη Ι. Αρβανίτη) και από την Αγιαννίτικη παράδοση για «γράμματα». Η πίστη του στην εκπαίδευση και στη μόρφωση του Γένους είχε ήδη διαφανεί από τη σημαντική χορηγία την οποία είχε κάνει στη Σχολή της Κοινότητας των Ορθοδόξων της Τεργέστης
Η προ επαναστατημένη Ελλάδα είχε πολλά μικρά «κρυφά» και λίγα φανερά σχολεία. Ένα από τα ελάχιστα φανερά σχολεία ήταν και η περίφημη Σχολή Καρυτσιώτη που είχε κτιστεί το 1798 , 23 χρόνια πριν την Ελληνική επανάσταση και αυτό έχει μεγάλη σημασία. Είχε κτιστεί στο λόφο Κουτρί του Αγιάννη Κυνουρίας και ήταν ένα από τα λίγα «πανεπιστήμια» της προεπαναστατικής πατρίδας μας και οι μαθητές της ήταν από ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά μας. Ο μεγάλος ευεργέτης μας Δημήτριος Καρυτσιώτης, πανίσχυρος Αγιαννίτης πατριώτης της διασποράς, βρήκε τον τρόπο να επιτρέψουν οι 400 χρόνια κατακτητές Τούρκοι το 1798 το κτίσιμο και την λειτουργία της σχολής στον Αγιάννη και το 1805 το παράρτημα της σχολής Καρυτσιώτη στο Άστρος.
Το Ελληνικό κράτος αναγνωρίζοντας την μεγάλη προσφορά της Σχολής Καρυτσιώτη στο Ελληνικό Έθνος, εκήρυξε «αρχαιολογικόν χώρον» την τοποθεσία «Κουτρί» στον Αγιάννη ,όπου είχε χτιστεί το 1798 η Σχολή Καρυτσιώτη, «ιστορικόν διατηρητέον μνημείον» το παράρτημα της Σχολής Καρυτσιώτη του Αγιάννη που είχε χτιστεί το 1805 στο Άστρος ( στην διακήρυξη ονομάστηκε Μουσείο Καρυτσιώτη) και το Αγρογήπιο Καρυτσίωτη «ιστορικό τόπο».
Περιοχή ”Κουτρί” Αγίου Ιωάννη (όπου η ιστορική Σχολή Καρυτσιώτη ΥΑ 147099/8654/11-4-1960, ΦΕΚ 199/Β/11-5-1960
Περί κηρύξεως αρχαιολογικού χώρου.“Χαρακτηρίζομεν ως αρχαιολογικόν χώρον την περιοχήν ”Κουτρί” του χωρίου Άγιος Ιωάννης Κυνουρίας, θερινήν έδραν του Άστρους, ένθα ελειτούργησεν η ιστορική σχολή Καρυτσιώτη εν έτει 1798”.
Διδακτήριον ΆστρουςΥΑ 47192/1433/11-6-1946, ΦΕΚ 127/Β/8-8-1946
‘Κηρύσσομεν ως ιστορικόν διατηρητέον μνημείον το εν Άστρει διδακτήριον ένθα συνήλθεν εν έτει 1823 η β’ Εθνική Συνέλευσις”.
Η πλατεία της σχολής Καρυτσιώτη και τμήματος του αγροκηπίου, στο Άστρος Κυνουρίας, ως ιστορικός τόπος. ΥΑ ΥΠΠΟ/ ΓΔΑΠΚ/ ΑΡΧ/ Β1/ Φ30/65069/3340/1-8-2005, ΦΕΚ 1194/Β/30-8-2005
Χαρακτηρισμός της πλατείας σχολής Καρυτσιώτη και τμήματος του αγροκηπίου, στο Άστρος Κυνουρίας, ως ιστορικού τόπου.
«Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό τόπο το εναπομείναν σήμερα τμήμα εκτάσεως 18.850 τα.μ. του παλαιού αγροκηπίου (συνολικής εκτάσεως 46 στρεμμάτων), το οποίο ανήκε στη Σχολή Καρυτσιώτη και εντός του οποίου βρίσκεται η Σχολή Καρυτσιώτη, όπως αυτό εμφαίνεται στο Κτηματολογικό Διάγραμμα κλίμακας 1:1000 και σημειώνεται με τα στοιχεία 1, 2, 3 έως και 15, λόγω των σημαντικών ιστορικών γεγονότων, τα οποία έλαβαν χώρα στη συγκεκριμένη περιοχή.
Ο χώρος αυτός είναι τμήμα του αγροκηπίου – αρχικά 46 στρεμμάτων, το οποίο είχε δωρίσει ο Δημήτριος Καρυτσιώτης στη Σχολή, την οποία είχε ιδρύσει το 1805 – δενδροφυτεμένου με πορτοκαλιές, λεμονιές και ελιές, το προϊόν των οποίων χρησιμοποιούνταν για την πληρωμή των δασκάλων της Σχολής και την κάλυψη των εξόδων της.
Στο αγροκήπιο αυτό έλαβαν χώρα δύο σημαντικά γεγονότα της Επαναστάσεως, το γνωστό ως «κολοκοτρωναίικο τραπέζι της συμφιλίωσης» στις 19 Ιουνίου 1821, στο οποίο είχαν προσέλθει οι οπλαρχηγοί, προκειμένου να ξεπεραστούν οι αντιθέσεις και να ομονοήσουν για την επιτυχία της Επανάστασης που τότε ξεκινούσε, καθώς επίσης και η Β΄ Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων (30 Μαρτίου έως τις 18 Απριλίου του 1823) με την παρουσία οπλαρχηγών, πολιτικών, πλήθους λαού και στρατού. Εντός της Σχολής η οποία περιλαμβάνεται στον υπό κήρυξη χώρο, συντάχθηκε η διακήρυξη της Εθνοσυνέλευσης.»
Ο Δημήτριος Καρυτσιώτης «ουδέποτε λησμόνησε την ιδιαίτερη πατρίδα του, και ίδρυσε σε αυτήν σχολείο με δικές του δαπάνες, για να ανακτήσει η νεότητα του τόπου και των γύρω περιοχών την πατροπαράδοτη αρετή».
- Η Σχολή Καρυτσιώτη ήταν ένα είδος πανεπιστημίου για εκείνη την εποχή, αφού οι μαθητές διδάσκονταν αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, μαθηματικά, φυσική – χημεία, γαλλικά και ιταλικά κ.α. Το 1798 , δεκατρία χρόνια πριν το 1821, υπήρχαν σε ολόκληρη την Ελλάδα μόνο τέσσερα εφάμιλλα σχολεία.
- Έχτισε, ακόμη, οικήματα για τους μαθητές που φοιτούσαν στη Σχολή και για τους διδασκάλους.
- Επιπλέον, εφοδίασε τη Σχολή με όργανα φυσικής, αστρονομίας, χημείας, χάρτες και άλλα εποπτικά μέσα διδασκαλίας.
- Έστελνε μάλιστα και χρηματικά ποσά για την πληρωμή των διδασκάλων και των ιατρών που εργάζονταν εκεί.
- Ο Καρυτσιώτης πλούτισε τη Σχολή με βιβλία και δημιούργησε μία μεγάλη βιβλιοθήκη. Τα βιβλία αυτά βρίσκονται σήμερα στο ίδρυμα Ζαφείρη στο Άστρος.
- Ήθελε να ιδρύσει στην πατρίδα του μια σχολή, εφάμιλλη των Ευρωπαϊκών, που θα παρείχε τη γνώση στους μαθητές, δίνοντας τους την ευκαιρία να διαλέξουν δύο κατευθύνσεις: την εμπορική και την επαγγελματική.
Η Σχολή Καρυτσιώτη του Αγιάννη λειτούργησε από το 1798 μέχρι το 1826, όταν καταστράφηκε ολοσχερώς από τον Ιμπραήμ και το παράρτημα της Σχολής Καρυτσιώτη του Αγιάννη στο Άστρος ,λειτούργησε από το 1805 μέχρι το 1971.
Η σχολή Καρυτσιώτη έπαιξε καταλυτικό ρόλο για την τοπική κοινωνία για πολλά χρόνια και ακόμα μέχρι σήμερα, αφού όλοι οι Αγιαννίτες με πολύ μόχθο και με κάθε θυσία επιθυμούσαν τα παιδιά τους να μάθουν γράμματα και σαν απόφοιτοι «καλαμαράδες» να αλλάξουν την ζωή τους ,σύμφωνα με τις «έξυπνες προσδοκίες» του μεγάλου ευεργέτη τους Δημητρίου Καρυτσιώτη. Στη σχολή φοιτούσαν νέοι από την ευρύτερη περιοχή και από όλη την Ελλάδα.Η Σχολή Καρυτσιώτη επίσης έπαιξε έπαιξε πρωτεύοντα και καθοριστικό ρόλο για να γίνει ο Αγιάννης πρωτεύουσα της επαναστατημένης Ελλάδας, από τις 22 Αυγούστου έως την 1 Οκτωβρίου 1822 και για να γίνει η Β’Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων στο Άστρος το 1823.Το «κυβερνείο» που βρίσκεται πολύ κοντά στη σχολή Καρυτσιώτη του Αγιάννη ήταν η έδρα της κυβέρνησης. Οι απόφοιτοι της Σχολής Καρυτσιώτη μέχρι την δεκαετία του 1970 «έφαγαν» με τα άρβυλα τα σκαλοπάτια της σχολής και αποκαλούντο «καλαμαράδες»( έγραφαν με το καλαμάρι, και ήξεραν γράμματα …, δηλαδή ήταν μορφωμένοι) , και προσέφεραν πολλά στο έθνος.Πριν την Εθνοσύνελευση είχε προηγηθεί το καταλυτικό κτίσιμο της Σχολής Καρυτσιώτη.
Στο κτήριο της σχολής στο Άστρος στεγάζεται από το 1985 το Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους, που έκλεισε αδικαιολόγητα αρχικά το 2008 με την «πρόφαση της ρωγμής» που αργότερα έγιναν άλλες προφάσεις, «πρόφαση στατικής επάρκειας»…. για να γίνουν αργότερα «μελέτες», «πολλές μελέτες»…
Ο μεγάλος εθνικός ευεργέτης μας, «ουδέποτε λησμόνησε την ιδιαίτερη πατρίδα του και ίδρυσε σε αυτήν σχολείο με δικές του δαπάνες» , αλλά πίστευε δεν ήταν αρκετά «εις την πατρίδα Άστρος», ,έβλεπε πολύ μακρύτερα και τον ενδιέφεραν διαχρονικά περισσότερο «τα γράμματα» και η μόρφωση των νέων της πατρίδας. Για να συνεχίσει να λειτουργεί η Σχολή Καρυτσιώτη στο μέλλον αδιάκοπα μετά τον θάνατο του , «για να ανακτήσει η νεότητα του τόπου και των γύρω περιοχών την πατροπαράδοτη αρετή».
Επίσης θεώρησε αναγκαίο και προσέφερε περισσότερα , για να είναι σίγουρος θα λειτουργεί η σχολή μετά τον θάνατο του.
Δώρισε το αγροκήπιο περίπου 48 στρεμμάτων στην Σχολή Καρυτσιώτη και στους Αστρεινούς, και έφερε το νερό στο Άστρος , για να λειτουργεί η Σχολή και να εξυπηρετούνται οι Αστρεινοί.
Το Αγροκήπιο Καρυτσιώτη ήταν ένα μεγάλο περιβόλι και είχε μέχρι την δεκαετία του 1960 πολλά διάφορα καρποφόρα δένδρα ,σύμφωνα με τις προσδοκίες του ευεργέτη μας , «εις σιτηρέσιον του σχολείου τας προσόδους υποστατικού αξιολόγου πολυδένδρου και ευκάρπου».
Η στέρνα που μαζευόταν το νερό για να ποτίζεται το αγροκήπιο , βρισκόταν περίπου στη σημερινή είσοδο του καινούργιου γυμνασίου Άστρους , από εκεί άρχιζε η σειρά με τις μουσμουλιές μέχρι την επιβλητική είσοδο του αγροκηπίου , δίπλα στο αρχοντικό του Ευθυμίου ,που όλα τα έφαγε η ανάπτυξη και τα τσιμέντα….
Στην παραπάνω φωτογραφία διακρίνεται η ιστορική και επιβλητική κεντρική είσοδος του αγροκηπίου, αριστερά από τα φοινικόδεντρα, από εδώ πέρασαν οι πληρεξούσιοι της Εθνοσυνέλευσης και ο Κολοκοτρώνης, στα αριστερά οι δύο σειρές με τις περίπου 20 μουσμουλιές, που δεν καταφέραμε να τις διατηρήσουμε….. και ξεχάστηκαν από τους αρμόδιους, τα τετράγωνα «δρομάκια» με τα λουλούδια και στα δεξιά το κτήριο του αγροκηπίου, που πριν την δεκαετία του 1950 στεγαζότανε στο διακρινόμενο δεξιά κτήριο του αγροκηπίου ο υπεύθυνος γεωπόνος για το αγροκήπιο.
- Πριν το 1805 δώρισε στους κατοίκους του Άστρους και στη Σχολή μια έκταση περίπου 48 στρεμμάτων, το λεγόμενο «υποτακτικόν» (Αγροκήπιο) , δίπλα και γύρω από τη Σχολή για να πληρώνονται για δίδακτρα οι καθηγητές της σχολής και να τρώνε οι καθηγητές και οικότροφοι μαθητές της σχολής με τους καρπούς και τα φρούτα του «αγροκήπιου» όπως σταφύλια, μούσμουλα.
- Το ίδιο έτος (1805) ο αδερφός του, Γεώργιος Καρυτσιώτης, επίσης μεγαλέμπορος στην Τεργέστη, μετέφερε στο Άστρος με «σούγελο» (πέτρινο αυλάκι ) για 5-6 χιλιόμετρα το νερό από τη (Μάννα του νερού), πλησίον της Μονής Λουκους. Για «να ποτίζεται το αγροκήπιο για να είναι ανοικτή η Σχολή».
Ο «σούγελος» Καρυτσιώτη έγινε πριν το 1805, για να ποτίζεται «εις την πατρίδα μας» … «το υποστακτικόν του Άστρους»…
Σύμφωνα με την διαθήκη τουΓεωργίου Καρυτσιώτη, το νερό ανήκε 1/3 στη Σχολή Καρυτσιώτη, 1/3 στους Αστρεινούς και 1/3 στη Ιερά Μονή Λουκούς, (στην πραγματικότητα έγινε το υδραγωγείο για διατήρηση της σχολής ). Ο σούγελος κατέληγε στο Αγροκήπιο Καρυτσιώτη και εξυπηρετούσε την ύδρευση και άρδευση του Άστρους μέχρι πρόσφατα.
Το 1806 ο Leake αναφέρει στο Άστρος υπήρχαν καλές εξοχικές κατοικίες, «πολλές από τις οποίες έχουν δύο πατώματα». (Leake Travels in Morea σελ 486). Μερικά αρχοντικά των προεστών του Αγιάννη κτίστηκαν στο Άστρος πριν το 1750, όπως το αρχοντικό του Καρυτσιώτη και σώζονται μέχρι σήμερα.
Η στέρνα που μαζευόταν το νερό βρισκόταν περίπου στη σημερινή είσοδο του καινούργιου γυμνασίου Άστρους , από εκεί άρχιζε η σειρά με τις μουσμουλιές μέχρι την επιβλητική είσοδο του αγροκηπίου , δίπλα στο αρχοντικό του Ευθυμίου ,που όλα τα έφαγε η ανάπτυξη και τα τσιμέντα….
«Στα τέλη Ιουλίου – αρχές Αυγούστου του 1826 και οι δύο σχολές πυρπολήθηκαν από τις ορδές του Ιμπραήμ πασά και η Σχολή του Αγίου Ιωάννη, καταστράφηκε ολοσχερώς. Μαζί με τη σχολή καταστράφηκε όλο το χωριό, καθώς και οι 13 εκκλησίες και τα 2 μοναστήρια του. Σύμφωνα με τον ιστορικό Φαίδωνα Κουκουλέ, η σχολή «έγινε σωρός πετρών από την πυρκαϊάν του κοινού εχθρού της πίστεως Ιμβραήμ…». Κατά την Αγιαννίτικη παράδοση, η Σχολή καιγόταν συνεχώς επί μία εβδομάδα, καθώς οι κάτοικοί του είχαν διασκορπιστεί και δεν μπορούσαν να σβήσουν την φωτιά. Η σχολή του Άστρους σύντομα ανακαινίστηκε και έλαβε την ονομασία «Μουσείον Καρυτσιώτου», όπως είχε ονομαστεί από την διακήρυξη της εθνοσυνέλευσης το 1823, «Εξεδόθη εν Άστρει εντός του Μουσείου Καριτζιώτου» .
Από την πυρπόληση της Σχολής Καρυτσιώτη του Αγιάννη διασώθηκαν έξυπνα και προνοητικά από το Άκουρο 1500 βιβλία γιατί γνώριζε την αξία τους, αρχικά στο αρχοντικό του στον Αγιάννη και αργότερα μεταφέρθηκαν στην οικία των Ζαφειρόπουλων, στο Κάστρο Παραλίου Άστρους η Ζαφειρόπουλων . Τα βιβλία αυτά ήταν, κατά την παράδοση, τοποθετημένα σε μια παλαιά ξύλινη βιβλιοθήκη που βρισκόταν στα γραφεία της Σχολής. Μεγάλο μέρος των βιβλίων αυτών έχει διασωθεί και καταγραφεί στις μέρες μας. Τα βιβλία αυτά ήταν ως επί το πλείστον κείμενα αρχαίων φιλοσόφων και συγγραφέων, εκκλησιαστικά κείμενα, εγχειρίδια φυσικής, μαθηματικών κ.α.” Τα βιβλία βρίσκονται σήμερα στο Ίδρυμα Ζαφείρη στο Άστρος.
- «Ιερός Χώρος» της Β’ Εθνοσυνέλευσης των Ελλήνων
- H Σχολή Καρυτσιώτη
- Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους
- Tο προαύλιο της Σχολής Καρυτσιώτη ( του Μουσείου Άστρους)
- Κολοκοτρωνέϊκο τραπέζι
- Η πλατεία Καρυτσιώτη
- «Η Σχολή του Αγίου Ἱωάννου» ,(πριν το 1638)
- Τα σχολεία του Άστρους και του Αγιάννη του Άστρους
astrosgr.org - Iστορία του Άστρους 